Nước mắm Cảnh Dương là một trong những niềm tự hào ẩm thực lớn nhất của Quảng Bình. Nằm bên bờ sông Roòn, làng biển Cảnh Dương không chỉ nổi tiếng với bề dày lịch sử hàng trăm năm mà còn là cái nôi của loại mắm huyền thoại mang tên Mắm Hàm Hương – sản vật từng được dùng để tiến vua. Khám phá làng nghề nước mắm Cảnh Dương cùng Chà Cùng Eco Zone chính – hành trình ngược dòng thời gian, nếm trọn hương vị của biển cả và văn hóa.
1. Lịch Sử Nước Mắm Cảnh Dương – Thương Hiệu Tiến Vua
Làng Cảnh Dương, thuộc huyện Quảng Trạch, có lịch sử khai canh lập ấp từ năm 1643 và nổi tiếng là một trong “Tám bát danh hương” của Quảng Bình. Tuy nhiên, điều khiến Cảnh Dương vang danh nhất chính là nghề làm mắm.
- Mắm Hàm Hương Huyền Thoại: Loại mắm này được chế biến từ một loài cá nhỏ, quý hiếm gọi là cá Hàm Hương (hay Long Chính ngư), chỉ xuất hiện vài tháng trong năm ở cửa sông Roòn. Loài cá này có mùi thơm tự nhiên kỳ lạ, khiến nó trở thành một sản vật độc nhất.
- Thương hiệu Tiến Vua: Từ thời Hậu Lê (đời vua Cảnh Trị, thế kỷ 17), Mắm Hàm Hương đã được triều đình định danh là vật phẩm cống nạp thường niên. Truyền thuyết về việc dân làng phải cống tiến hàng trăm chĩnh mắm mỗi năm đã in sâu vào văn hóa địa phương.
- Giai thoại Ông Cống: Gắn liền với lịch sử mắm là giai thoại về ông Cống Đỗ Đức Huy – người đã đội đơn ra kinh thành xin triều đình miễn giảm lệ cống mắm, giúp dân làng vơi bớt gánh nặng. Cho đến ngày nay, câu tục ngữ “Ăn mắm Hàm Hương nhớ thương ông Cống” vẫn còn lưu truyền, thể hiện lòng tri ân sâu sắc của người dân Cảnh Dương.
Nghề làm nước mắm Cảnh Dương không chỉ là một nghề truyền thống mà còn là sự trầm tích của văn hóa làng biển.
2. Quy Trình Chế Biến: Bí Quyết Chắt Lọc Tinh Hoa Biển Cả
Dù ngày nay Mắm Hàm Hương không còn được sản xuất đại trà do sự khan hiếm của nguyên liệu, nhưng các dòng nước mắm Cảnh Dương hiện đại vẫn giữ nguyên quy trình ủ chượp truyền thống nghiêm ngặt.
Nguyên tắc “3 Tốt” tạo nên nước mắm Cảnh Dương:
- Cá Tươi Tốt: Nguyên liệu phải là cá tươi (thường là cá cơm, cá nục nụ) được đánh bắt trong ngày, không ươn, không lẫn tạp chất. Độ tươi là yếu tố quyết định chất lượng đạm và hương vị cuối cùng.
- Muối Tinh Tốt: Muối hạt phải là muối biển đã được lưu kho tối thiểu vài tháng để loại bỏ vị chát nồng, giữ lại vị mặn dịu thuần khiết.
- Thời Gian Tốt (Ủ Chượp): Quy trình ủ chượp cá và muối phải kéo dài từ 12 đến 18 tháng trong các thùng gỗ hoặc lu sành lớn. Sự kết hợp giữa thời gian, nhiệt độ tự nhiên và nắng gió miền Trung giúp cá phân hủy tự nhiên, tạo ra những giọt nước mắm có màu hổ phách, sánh đậm và hương thơm đặc trưng.
Việc tuân thủ quy trình truyền thống đảm bảo mỗi giọt nước mắm Cảnh Dương đều đạt độ đạm cao tự nhiên, vị mặn đằm và hậu vị ngọt cá kéo dài.
3. Trải Nghiệm Du Lịch Tại Làng Nghề Nước Mắm Cảnh Dương
Ngày nay, làng Cảnh Dương đang được định hướng trở thành một làng văn hóa – du lịch hấp dẫn tại Quảng Bình. Du khách khi ghé thăm sẽ có những trải nghiệm độc đáo:
- Tham quan cơ sở ủ chượp: Quan sát trực tiếp những thùng gỗ, lu sành lớn chứa đầy chượp đang trong quá trình “ngủ đông”, lắng nghe nghệ nhân kể về bí quyết và thời gian ủ mắm.
- Thưởng thức và mua sắm: Nếm thử các dòng nước mắm nhĩ (cốt đầu tiên) và mua về làm quà. Nước mắm Cảnh Dương là món quà ẩm thực tinh tế, thể hiện sự am hiểu về đặc sản Quảng Bình.
- Khám phá Văn hóa Làng Biển: Dạo bước trên con đường bích họa Cảnh Dương với những bức tranh tường kể lại lịch sử làng, nghề làm mắm, thuyền thúng và giai thoại ông Cống. Trải nghiệm này giúp du khách hiểu hơn về cuộc sống và tinh thần của người dân làng biển.
CHÀ CÙNG ECO ZONE: Thiên Đường Trekking và Kayak Giữa Trường Sơn
Suối Chà Cùng là khu sinh thái nổi bật thuộc huyện Quảng Ninh, Quảng Bình, nằm cách TP. Đồng Hới khoảng 70km về phía Tây trên nhánh Tây đường Hồ Chí Minh, giữa dãy Trường Sơn hùng vĩ. Nơi đây thu hút du khách bởi vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ, đường đi thuận tiện và không khí trong lành.
Khu vực này không chỉ là điểm tham quan mà còn là nơi cung cấp nhiều hoạt động trải nghiệm hấp dẫn như câu cá, đạp thuyền, và trò chơi dân gian. Ngoài ra, Chà Cùng còn đáp ứng nhu cầu ẩm thực và cung cấp cơ sở lưu trú cho những du khách muốn tận hưởng không gian yên tĩnh và thư giãn lâu hơn, mang lại cơ hội khám phá trọn vẹn vẻ đẹp hoang sơ của miền Tây Quảng Bình.
Nếu bạn là tín đồ của du lịch mạo hiểm và sinh thái, đừng bỏ lỡ Khu du lịch sinh thái Chà Cùng Eco Zone. Đây là điểm đến hoàn hảo để làm giàu thêm trải nghiệm trước khi trở về với những món quà đặc sản Quảng Bình.
- Trải nghiệm nổi bật:
- Trekking Quảng Bình: Khám phá rừng nguyên sinh, chinh phục các con thác nhỏ.
- Chèo Kayak Quảng Bình: Thỏa sức bơi lội và chèo thuyền Kayak trên dòng suối Chà Cùng xanh ngọc bích.
- Trò chơi mạo hiểm: Đu dây Zipline, trượt máng và cắm trại qua đêm.
KẾT LUẬN
Trước khi rời khỏi làng biển, hãy chắc chắn rằng bạn đã sở hữu ít nhất một chai nước mắm Cảnh Dương hảo hạng – không chỉ là đặc sản, đó là “hương vị tiến vua” được chắt lọc qua ba thế kỷ. Mỗi giọt mắm màu hổ phách này không chỉ là gia vị cho bữa ăn mà còn là ký ức văn hóa đậm đà, là lời kể về những con sóng, những ngư dân kiên cường và lòng tri ân sâu sắc đến ông Cống.
Nước mắm Cảnh Dương chính là cách tinh tế nhất để mang cả hồn quê Quảng Bình về với căn bếp của bạn.
Bạn có thể tìm mua nước mắm Cảnh Dương tại các cơ sở sản xuất uy tín trong làng hoặc các siêu thị đặc sản tại thành phố Đồng Hới. Hãy hỏi về dòng nước mắm truyền thống ủ chượp trên 12 tháng để cảm nhận trọn vẹn hương vị.
